Borelioza leczenie - nowoczesne leczenie boreliozy
Borelioza to dolegliwość nazywana inaczej chorobą z Lyme lub krętkowicą kleszczową. Po raz pierwszy usłyszano o niej w drugiej połowie lat 80. XX wieku. Za przyczynę jej powstawania uważa się zarażenie bakteriami (Borella burgdorferi) wynalezionymi w 1982 roku przez między innymi W. Burgdorfera i Borrelia japonica. Bakterie te mogą występować pod kilkoma postaciami (jako krętki i cysty) Borelioza we wczesnym stadium jest łatwa do wyeliminowania,a najnowsze metody leczenia boreliozy opierają się na celowanej farmakoterapii skierowanej przeciw krętkom, dlatego tak ważna jest odpowiednia diagnoza.
Więcej informacji o boreliozie :
Leczenie boreliozy antybiotykami
Standardowe metody leczenia boreliozy we wczesnym stadium obejmują przyjmowanie antybiotyków doustnie. Jeśli choroba obejmuje centralny układ nerwowy, lekarz może zalecić stosowanie dożylnego antybiotyku przez 14 do 28 dni. Jest to skuteczne w eliminowaniu infekcji, chociaż wydłuża proces rekonwalescencji. Antybiotyki dożylne mogą powodować różne działania niepożądane, w tym zmniejszenie liczby krwinek białych, od łagodnej do ciężkiej biegunki lub kolonizacji i zakażenia innymi organizmami opornymi na antybiotyki, które nie są wiązane z boreliozą.
Ludzie leczeni odpowiednimi antybiotykami we wczesnych stadiach boreliozy zazwyczaj szybko i całkowicie powracają do zdrowia. Antybiotyki powszechnie stosowane w leczeniu doustnym obejmują doksycyklinę, amoksycylinę lub aksetyl cefuroksymu. Osoby z pewnymi neurologicznymi lub sercowymi schorzeniami mogą wymagać dożylnego leczenia antybiotykami, takimi jak ceftriakson lub penicylina.
Schematy leczenia wymienione poniższej dotyczą wczesnej boreliozy. Dane te są jedynie wskazówkami i mogą wymagać korekty w zależności od wieku, historii choroby, stanu zdrowia, kondycji lub nabytych alergii.
1. Borelioza leczenie antybiotykami u dorosłych
-
Doksycyklina 100 mg, dwa razy dziennie, doustnie przez 10-21 dni;
-
Cefuroksym 500 mg, dwa razy dziennie, doustnie przez 14-21 dni;
-
Amoksycylina 500 mg, trzy razy dziennie, doustnie przez 14-21 dni.
2. Leczenie boreliozy u dzieci antybiotykami
-
Amoksycylina 50 mg/kg podzielona na 3 dawki, bez przekroczenia 500 mg na dawkę, doustnie przez 14-21 dni;
-
Doksycyklina 4 mg/kg na dobę podzielona na 2 dawki, bez przekroczenia 100 mg na dawkę, doustnie przez 10-21 dni;
-
Cefuroksym 30 mg/kg na dobę podzielony na 2 dawki, bez przekroczenia 500 mg na dawkę, doustnie przez 14-21 dni.
UWAGA! W przypadku osób nietolerujących amoksycyliny, doksycykliny i aksetylu można zastosować azytromycynę, klarytromycynę lub erytromycynę, chociaż mają one niższą skuteczność. Osoby leczone antybiotykami makrolidowymi powinny być ściśle monitorowane, aby upewnić się, że objawy ustąpiły.
National Institutes of Health (NIH) sfinansował szereg badań dotyczących leczenia boreliozy, które pokazują, że większość osób wraca do zdrowia po terapii antybiotykami przyjmowanymi doustnie w ciągu kilku tygodni. W niewielkim odsetku przypadków objawy takie jak zmęczenie i bóle mięśni mogą trwać dłużej niż 6 miesięcy. Ten stan znany jest jako przewlekłą borelioza.
Borelioza i leczenie szpitale
Wcześnie wykryta i leczona borelioza daje pozytywne rokowania, więc przeważnie nie wymaga ona hospitalizacji. Jeśli jednak infekcja rozprzestrzeniła się w organizmie, może powodować poważniejsze schorzenia, takie jak problemy z układem nerwowym lub sercem. W przypadku tej formy boreliozy, leczenie szpitalne może być koniecznością. Warto pamiętać o tym, że o rozpoznaniu boreliozy decyduje lekarz rodzinny, który może przypisać terapię antybiotykami, a następnie skieruje do lekarza od chorób zakaźnych.
Wiele osób, szczególnie dzieci, cierpiących na boreliozę doświadcza tego, co nazywa się powikłaniami poinfekcyjnymi. Jest to zespół objawów występujący po wielu zakażeniach bakteryjnych i wirusowych, w tym mononukleozie i wirusowym zapaleniu wątroby typu A.
W ramach leczenia boreliozy w szpitalu kontroluje się zatem cały organizm w celu wykrycia uszkodzeń spowodowanych przez bakterię. Chory może zostać przeniesiony na oddział, który specjalizuje się w danych schorzeniach.
W przypadku młodszych pacjentów, u których pomimo leczenia nadal pojawiają się objawy boreliozy, można zastosować mniej inwazyjne terapie, takie jak:
-
utrzymanie ustalonego harmonogramu snu,
-
ćwiczenia poprawiające koordynację,
-
akupunkturę,
-
ziołolecznictwo,
-
fizykoterapię,
-
leki przeciwzapalne, przeciwbólowe.
Dodatkowo w szpitalu można zostać skierowanym na:
-
Leczenie boreliozy biorezonasem
Maszyny biorezonansowe pozwalają terapeucie określić patogeny, co pomaga w wyborze najbardziej odpowiednich metod leczenia. W wielu przypadkach, po odblokowaniu narządów eliminacyjnych toksyny (wątroba, nerki, węzły chłonne, tkanka łączna) i pobudzeniu układu odpornościowego organizm jest w stanie oczyścić się naturalnie bez leczenia.
W badaniu przeprowadzonym w maju 2016 r. 10 terapeutów biorezonansowych z Wielkiej Brytanii, USA, Niemiec i Holandii poinformowało, że byli w stanie wyeliminować boreliozę u ponad 70% pacjentów i zmniejszyć objawy w pozostałych 30%. Maszyny biorezonansowe mogą być wyłącznie diagnostyczne lub terapeutyczne, nie stanowią samodzielnej terapii w przypadku boreliozy. Jednak w połączeniu z antybiotykami daje pozytywne rezultaty już po trzech sesjach
-
Leczenie boreliozy ozonem
Niektóre zabiegi ozonowe są podawane dożylnie, często mieszane z wysoką dawką witaminy C w celu zwiększenia odporności. Ozon można również nanosić zewnętrznie, aby wchłonął się przez skórę lub spożyć za pomocą ozonowanej wody. Niektórzy pacjenci kąpią się w ozonowanej wodzie lub siedzą w saunach ozonowych. Jednak ozon musi zawsze być podawany przez licencjonowanego lekarza. Nadużywanie ozonu lub kupowanie nieoficjalnego może być toksyczne i potencjalnie śmiertelne.
Najnowsze metody leczenia boreliozy
Terapia ozonem w przypadku boreliozy:
-
wspiera pracę układu odpornościowego,
-
przyspiesza krążenie, dzięki czemu promuje usuwanie toksyn,
-
chroni wątrobę.
Jak leczyć boreliozę - dwa standardy opieki
Istnieją poważne kontrowersje w nauce, medycynie i polityce publicznej dotyczące leczenia boreliozy. Dwa towarzystwa medyczne mają bardzo rozbieżne poglądy na temat najlepszego podejścia do diagnozowania i terapii. Konflikt utrudnia pacjentom prawidłowe rozpoznanie i leczenie.
Borelioza – leczenie wg IDSA
Jedno z towarzystw lekarskich, Infectious Diseases Society of America (IDSA), uważa boreliozę za trudną do rozpoznania, ale łatwą do wyleczenia, dzięki krótkiemu okresowi podawania antybiotyków. IDSA twierdzi, że zakażenie wywołane przez krętki nie może utrzymywać się w organizmie po podaniu leków, grupa zaprzecza więc istnieniu przewlekłej boreliozy.
IDSA uważa, że objawy boreliozy po leczeniu stanowią prawdopodobnie autoimmunologiczną obronę, która nie reaguje na antybiotyki. IDSA zasadniczo uważa tę chorobę za ostrą infekcję, taką jak angina, którą można leczyć krótkim cyklem antybiotyków. Wytyczne IDSA z biegiem czasu coraz bardziej nie odzwierciedlają najnowszych wyników badań, więc przez wielu lekarzy nie są one brane pod uwagę.
Borelioza – leczenie wg ILADS
W przeciwieństwie do wcześniejszej grupy International Lyme and Associated Diseases Society (ILADS) uważa boreliozę za często trudną do zdiagnozowania i leczenia, powodującą trwałe zakażenie u wielu pacjentów. ILADS zaleca zindywidualizowaną terapię opartą na obserwacji nasilenia objawów, obecności przenoszonych przez kleszcze infekcji i reakcji pacjenta na leczenie.
ILADS uważa, że pacjenci i ich lekarze powinni wspólnie podejmować decyzje dotyczące leczenia boreliozy. Wymaga to, aby pacjenci otrzymywali wystarczające informacje na temat ryzyka i korzyści wynikających z różnych opcji leczenia. Następnie, pacjent i pracownik służby zdrowia mogą współpracować, aby podjąć świadomą decyzję, w oparciu o okoliczności, przekonania i preferencje pacjenta.
-
Leczenie wczesnej boreliozy wg ILADS
Lekarze kierujący się wytycznymi z ILADS prawdopodobnie zalecą bardziej agresywne i dłuższe leczenie antybiotykami u pacjentów. Dzieje się tak np. wtedy, gdy kleszcz pochodzi z obszaru endemicznego, był przyczepiony przez długi czas i został nieprawidłowo usunięty. Leki są zazwyczaj podawane tak długo, aby upewnić się, że choroba nie postępuje, a w terapii nie robi się przerwa nawet podczas oczekiwania na wyniki badań laboratoryjnych.
-
Leczenie przewlekłej boreliozy wg ILADS
Eksperci są zgodni, że im wcześniej rozpocznie się leczenie antybiotykami, tym lepiej, gdyż znacząco zwiększa to szansę na sukces. Niestety spora część chorych leczonych krótkoterminowymi antybiotykami nadal odczuwa nieprzyjemne objawy choroby. Jakość życia pacjentów z przewlekłą boreliozą jest podobna do tej u pacjentów z zastoinową niewydolnością serca. Lekarze nie zgadzają się co do tego, dlaczego przewlekła borelioza w ogóle istnieje. Główną przyczyną tej debaty są błędne testy diagnostyczne. Obecnie nie ma badania, które pozwalałby określić, czy u pacjenta występuje aktywne zakażenie, czy też zostało ono wyeliminowane dzięki antybiotykom.
Lekarze ILADS uważają, że utrzymujące się objawy prawdopodobnie odzwierciedlają aktywne zakażenie, które należy leczyć do ustąpienia objawów. Stosują więc te same metody leczenia, które sprawdzają się w przypadku uporczywych zakażeń, takich jak gruźlica. Wytyczne ILADS zostały niedawno zaktualizowane z pomocą wielu ekspertów medycznych.
Nie ustalono jednak idealnych antybiotyków, drogi podawania i czasu trwania leczenia przetrwałej boreliozy. Wydaje się, że pojedynczy antybiotyk lub kombinacja antybiotyków nie jest w stanie całkowicie wyeliminować infekcji, a niepowodzenia leczenia lub nawroty są zgłaszane we wszystkich aktualnych schematach, chociaż są one mniej powszechne w przypadku wczesnego agresywnego leczenia.
Wszystkie terapie medyczne wiążą się z ryzykiem. Podczas gdy profil bezpieczeństwa antybiotyków jest ogólnie dość dobry, tylko pacjent (w porozumieniu ze swoim lekarzem) może ustalić, czy ryzyko przeważa nad potencjalnymi korzyściami z jakiegokolwiek leczenia medycznego.
Lekarz sugerujący się wytycznymi ILADS może wziąć pod uwagę możliwość zakażenia się innymi odkleszczowymi chorobami, szczególnie gdy pacjent nie reaguje na leczenie lub uskarża się na nawroty. Inne czynniki, które musi rozważyć, to zaburzenia immunologiczne i równowagi hormonalnej spowodowane przez boreliozę.
Leczenie boreliozy ziołami Buhnera
W 2005 r. Stephen Buhner napisał „Healing Lyme: Natural Healing and Prevention of Lyme Boreliosis and its Coinfections”. Książka była jednym z pierwszych opracowań, które nakreśliły całościowe podejście do leczenia boreliozy przede wszystkim za pomocą ziołolecznictwa. Od tego czasu wiele osób używa „Protokołu Buhnera” jako kluczowego elementu w swoich próbach wyleczenia się z przewlekłej boreliozy.
Zamiast uważać za priorytet zabicie krętków boreliozy w dowolnej formie, podejście Stephena Buhner do terapii jest następujące:
-
Powstrzymać struktury kolagenu, aby ustały uszkodzenia komórek;
-
Wzmocnić układ odpornościowy, aby organizm mógł prawidłowo reagować na obecność krętek;
-
Zniwelować stan zapalany, który inicjują krętki, szczególnie w OUN;
-
Wyleczyć objawy;
-
Po osiągnięciu powyższych punktów dopiero zaczyna się usuwanie krętków.
Protokół Buhnera
Protokół Buhnera składa się z czterech kluczowych czynników, które są ważne, aby zrozumieć, jak skutecznie leczyć chorobę. Po pierwsze, organizm wykorzystuje specyficzne mechanizmy, głównie stany zapalne, do rozkładu tkanek kolagenu w organizmie w celu wytworzenia składników odżywczych. Po drugie, to miejsce, w którym pojawia się to uszkodzenie, określa, gdzie nasilą się objawy. Po trzecie, każde badanie wykazuje, że funkcja odpornościowa i borelioza są odwrotnie skorelowane. Jeśli niektóre markery immunologiczne są wysokie, infekcja albo nie pojawia się wcale, albo jest łagodna. Z kolei jeśli są niskie, przebieg choroby jest znacznie gorszy. Po czwarte Buhner zakłada, że antybiotyki nie są zbyt skuteczne. Badania pokazują, że są eliminują one przewlekłą chorobę tylko w 60% przypadków. Doksycyklina może być najlepszym początkowym lekiem na boreliozę. Niektóre doniesienia pokazują, że doksycyklina jest skuteczna u 95% pacjentów, jednak te same raporty wskazują na 35% odsetek nawrotów po leczeniu.
W skład ziół Buhnera wchodzi ponad 50 roślin, które charakteryzują się działaniem:
-
przeciwbakteryjnym,
-
przeciwwirusowym,
-
przeciwgrzybicznym,
-
przeciwzapalnym,
-
immunostymulującym,
-
przeciwgorączkowym,
-
antyoksydacyjnym,
-
chroniącym erytrocyty przed infekcją drobnoustrojami,oczyszczający organizm z toksyn.
Na szczególną uwagę zasługują takie zioła, jak:
- Japoński rdest (Polygonum cuspidatum)
Dawkowanie rdestu japońskiego wynosi 1-4 tabletek 3-4 razy dziennie przez 8-12 miesięcy. Buhner stwierdza, że niektórzy ludzie zaczynają odczuwać złagodzenie objawów w ciągu od dwóch tygodni do dwóch miesięcy
- Koci pazur
To jedyne zioło, które zwiększa liczbę białych krwinek CD57 i wykazuje bardzo silne działanie przeciw artretyzmowi. Dawka dla kociego pazura wynosi 1-4 kapsułek 3-4 razy dziennie. Gdy ludzie osiągną maksymalną dawkę 16 kapsułek, Buhner sugeruje pozostawanie przy tej dawce przez dwa miesiące, a następnie redukowanie do 2-3 kapsułek trzy razy dziennie. Krętkom trudno jest rozwinąć odporność na tego typu ziołowy schemat ze względu na złożone składniki.
- Eleuterokok kolczasty
Należy do rodziny żeń-szenia. Stymuluje funkcje immunologiczne, zmniejsza zmęczenie, zmniejsza problemy z koncentracją i zaburzeniami nastroju. Jest koniecznością dla każdego, kto ma neuro-poznawczą boreliozę. Buhner zaleca formułę 1:1 lub 1:2. Dawkowanie wynosi od 1/2 do 1 łyżeczki dziennie. Należy mieć na względzie fakt, że zioło może prowadzić do bezsenności, jeśli przyjmowane jest zbyt późno.
- Traganek (astragalus)
Podnosi markery immunologiczne, które zapobiegają infekcji po ukąszeniu lub w łagodniejszym przebiegu choroby. Jeśli wskaźniki Th1 są niskie, dana osoba jest podatna na infekcję. Dla pacjentów z przewlekłą boreliozą, astragalus może powodować problemy autoimmunologiczne i najlepiej go unikać
- Andrographis
Jest niezwykle silnym ziołem, które przekracza barierę krew-mózg. Moduluje autoimmunologię, chroni tkankę sercową i działa przeciwzapalnie na ośrodkowy układ nerwowy. Należy go przyjmować co najmniej trzy razy dziennie, ponieważ szybko opuszcza organizm. Stosuje się standaryzowany 10% preparat andrographolidu. Dawka to 1-4 tabletki.
Borelioza – leczenie ziołami
Leczenie boreliozy w domu może być świetnym wsparciem dla terapii farmakologicznej i antybiotykowej. Pozwala na szybsze eliminowanie objawów i usuwanie szkodliwych drobnoustrojów z organizmu. Na jakie zioła warto zwrócić szczególną uwagę?
Zioła antymikrobowe
Przeprowadzono obszerne badania nad rolą różnych ziół w zwalczaniu zakażeń drobnoustrojami i bakteriami, które mogą uszkodzić tkanki organizmu. W odniesieniu do boreliozy, bezpośrednie połączenie zostało dokonane między:
-
samento,
-
gwajakowcem lekarskim,
-
oregano,
-
goździkami.
Mają one zdolności przeciwzakrzepowe, co oznacza, że bezpośrednio hamują rozprzestrzenianie się określonych rodzajów bakterii, z których część jest rodzaju Borrellia. Zaleca się używanie tych ziół w maściach w miejscu ugryzienia lub włączanie ich do diety.
Naturalne leczenie boreliozy.
Istnieje wiele powodów, dla których antybiotyki mogą nie działać na boreliozę. Jedną z najbardziej oczywistych jest genetyczna elastyczność organizmu Borrelia. Bardzo szybko zmienia ona bowiem zewnętrzną powłokę białkową, a układ odpornościowy nie może prawidłowo na to reagować. Ewoluujący organizm nie jest postrzegany przez układ immunologiczny jako zagrożenie, które mógł dostrzec kilka chwil wcześniej. Drobnoustroje te gromadzą się w tkankach, gdzie wpływ układu odpornościowego i przepływ krwi są niskie. Mogą się one otoczyć innymi komórkami i pozostać w tej formie przez rok lub dłużej. Jak zatem można pomóc w naturalny sposób organizmowi w walce z chorobą?
Wiele osób cierpi na osłabienie układu odpornościowego w ostatnim etapie leczenia boreliozy, a następnie inne wirusy przejmują kontrolę, jeszcze bardziej go obciążając i pozostawiając do niezdolnego leczenia infekcji bakteryjnej lub wirusowej. Opryszczkę powszechnie obserwuje się u pacjentów cierpiących na boreliozę, dlatego należy używać liści oliwnych i kocich pazurów - dwóch ziół, które okazały się bardzo skuteczne przeciw temu typowi wirusa. Inne warzywa przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne, szczególnie ząbki czosnku, powinny być dodawane do diety tak często, jak to możliwe, aby zabić bakterie.
Jednym z głównych objawów boreliozy jest stan zapalny, zarówno w miejscu ukąszenia, jak i w całym ciele, w miarę rozprzestrzeniania się infekcji. Ograniczenie produktów mlecznych i glutenowych z diety może obniżać ogólny stan zapalny w całym organizmie. Bogate w białko i chude produkty, takie jak owoce, warzywa, orzechy, nasiona i olej rybny, należy spożywać, aby utrzymać ciało w odpowiedniej zawartości składników odżywczych.
Ponieważ bakterie są zabijane wewnątrz organizmu, uwalniają pewne neurotoksyny, które mogą być bardzo niebezpieczne, a przede wszystkim powodują nawroty boreliozy. Należy więc pić dużo płynów i unikać substancji toksycznych, takich jak alkohol, wyroby tytoniowe, a nawet cukier.
Niektóre z najlepszych pokarmów dla naturalnego wzmocnienia odporności to:
-
Żywność o wysokiej zawartości przeciwutleniaczy: świeże owoce i warzywa, szczególnie liściaste. Pomagają zwalczyć wolne rodniki i stany zapalne, zmniejszają ryzyko niedoborów składników odżywczych i chronią przed powikłaniami boreliozy.
-
Rosół kostny: bulion zawiera aminokwasy, które mogą pomóc w naprawie nieszczelnego jelita i poprawić funkcję odpornościową.
-
Żywność bogata w probiotyki: kefir, amasai i jogurt (najlepiej z mleka koziego), sfermentowane warzywa takie jak kiszona kapusta, kimchi i kwas chlebowy mogą być korzystne i powinny być regularnie dodawane do diety.
Zobacz także inne tematy związane z chorobami odkleszczowymi :
Czy da się wyleczyć boreliozę?
Szybko wykryta i odpowiednio leczona borelioza nie trwa długo. Jednak u niektórych osób skutki choroby mogą utrzymywać się przez miesiące, a czasem nawet lata. Dostawcy leków alternatywnych nazywają ten stan przewlekłą boreliozą lub długotrwałym zespołem objawów boreliozy.
Dobra wiadomość jest taka, że borelioza jako choroba spowodowana przez bakterie, może być wyeliminowana przez antybiotyki. Przyjmowanie leków przez okres od jednego do czterech tygodni, zgodnie z zaleceniami lekarza, skutecznie zabija wszystkie drobnoustroje w ciele pacjenta. Niestety, niewielki odsetek chorych nadal może odczuwać nieprzyjemne objawy choroby. Naukowcy obecnie nie wiedzą jednoznacznie, co powoduje przewlekłą boreliozę. Są dwaj prawdopodobni winowajcy: szczątkowe uszkodzenie tkanki i nieprawidłowe działanie układu odpornościowego. Bakterie wywołujące boreliozę mogą uszkadzać nerwy. Zależnie od ich ilości, potrzebne są miesiące, zanim nerwy się zagoją, nawet długo po zniknięciu bakterii. Innym możliwym scenariuszem jest zaburzenie autoimmunologiczne, które polega na atakowaniu zdrowych komórek pomimo braku zagrożenia ze strony choroby.
Niezależnie od przyczyn borelioza zarówno na wczesnym, jak i późnym etapie, może być skutecznie wyleczona przy pomocy odpowiednich medykamentów. Zalicza się do nich antybiotyki i preparaty ziołowe, gdyż jak zauważono, takie połączenie daje najlepsze efekty.
Jak zabezpieczyć się przed boreliozą.
Niestety, nie ma skutecznego szczepienia na boreliozę wciąż trwają prace nad jej wynalezieniem, a jedynym sposobem na zminimalizowaniem ryzyka zachorowania jest ochrona przed ukąszeniem kleszcza.
- Należy stosować środki przeciw kleszczom dla ludzi. Jedną z rekomendowanych substancji przez WHO odstraszających insekty jest deet, a największą skutecznością charakteryzują się repelenty zawierające 30–50% DEET, które zapewniają kilkugodzinną ochronę.
- Nosić odpowiedni ubiór chroniący przed pokąsaniem przez kleszcze (ubrania jasne, nogawki należy wpuścić do skarpetek), koszule z długim rękawem
- Wstępne oględziny należy zrobić jeszcze przed wejściem do domu, ponieważ kleszcze przyniesione w ubraniu do domu potrafią przeżyć w pomieszczeniach wiele miesięcy,
- Po wizycie w lesie lub innym miejscu bytowania kleszczy należy dokładne obejrzeć całe ciało ( szczególną uwagę należy zwrócić na okolice zgięcia łokci, pachwin oraz miejsca za kolanami w tym również przejrzeć włosy ) po zauważeniu kleszcza, należy jak najszybciej go usunąć.
- Aby mieć pewność, że nic nam nie umknęło warto wejść pod prysznic.
- Dobrze jest także wyprać odzież.
- Wszelkie podejrzane znamiona, których wcześniej nie miało się na ciele, powinny wzbudzić niepokój. Należy niezwłocznie udać się do lekarza.
Zobacz dobre środki przeciw kleszczom dla ludzi z serii Mugga
Uwaga!
- Powyższa porada jest jedynie sugestią i spisem informacji z wielu renomowanych źródeł i w przypadku problemów zdrowotnych nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Zawsze w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem !
- Informacje opierają się na stanie wiedzy z dnia publikacji 13.07.2018 i mogą ulec zmianie.